چهار آيه‌ى قرآن با جمله‌ «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ» شروع شده كه ترسيم سيماى مؤمن واقعى است:

1. «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إِيماناً وَ عَلى‌ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ» «1»

مؤمنان واقعى كسانى هستند كه هرگاه نام خداوند برده شود، دلهايشان مى‌لرزد و همين كه آيات الهى بر آنان تلاوت شود، ظرفيت آنان به ايمان افزوده مى‌گردد وتنها بر خدا تكيه مى‌كنند.

2. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا كانُوا مَعَهُ عَلى‌ أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ‌ ... «2»

مؤمنان واقعى كسانى هستند كه به خدا و رسولش ايمان دارند و هرگاه در يك كار دسته جمعى با پيامبر هستند، بدون اجازه‌ى حضرت از صحنه خارج نمى‌شوند.

3 و 4. در همين سوره مطرح شده است؛ يك بار در آيه دهم، إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ ... و بار ديگر در همين آيه.

اگر اين چهار آيه را در كنار هم بگذاريم، سيماى مؤمنان صادق و واقعى را كشف مى‌كنيم.

«1». انفال، 2.

«2». نور، 62.

جلد 9 - صفحه 199

همانان كه قرآن درباره‌شان فرموده است: «أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا»* «1» و «أُولئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ» بنابراين مؤمنان واقعى كسانى هستند كه:

1. دلهاى آنان به ياد خدا بتپد، نه با مال و مقام و .... «إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ»

2. دائماً در حال حركت و تكامل هستند و توقّفى در كارشان نيست و در برابر هر پيام الهى؛ متعهّد، عاشق و عامل هستند. «وَ إِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إِيماناً»

3. تنها تكيه‌گاه آنان ايمان به خداست، نه قراردادها و وابستگى‌هاى به شرق و غرب و ....

«عَلى‌ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ»

4. در نظام اجتماعى، پيرو رهبر الهى هستند و بدون دستور او حركتى نمى‌كنند و نسبت به او وفادارند. «إِذا كانُوا مَعَهُ عَلى‌ أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ»

5. خود را برتر از ديگران ندانند و با همه به چشم برادرى نگاه كنند. «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»

6. ايمان آنان پايدار است. ايمانشان بر اساس علم، عقل و فطرت است و به خاطر عمل به آنچه مى‌دانند، به درجه‌ى يقين رسيده‌اند و تبليغات و حوادث تلخ و شيرين آنان را دلسرد و دچار ترديد نمى‌كند. «ثُمَّ لَمْ يَرْتابُوا»

7. هر كجا لازم باشد، با مال وجان از مكتب دفاع مى‌كنند. «وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ»

پیام ها

1- قرآن، هم ملاك و معيار كمال را بيان مى‌كند، «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ» و هم الگوهاى كامل را نشان مى‌دهد. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ‌ ...

2- ايمان به پيامبر، در كنار ايمان به خداوند لازم است. «آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ»

3- نشانه‌ى ايمان واقعى، پايدارى و عدم ترديد در آن است. «ثُمَّ لَمْ يَرْتابُوا»

4- ايمان، امرى باطنى است كه از راه عمل شناخته مى‌شود. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ‌ ...

جاهَدُوا ...

5- ايمان بدون جهاد، شعارى بيش نيست. جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ‌ ... (كمال‌

«1». انفال، 4 و 74.

جلد 9 - صفحه 200

ايمان به گذشت از جان و مال است.)

6- در فرهنگ اسلام، جهاد مالى و جانى، بايد در راه خدا باشد. جاهَدُوا ... فِي سَبِيلِ اللَّهِ‌

پانویس